Leestijd: 4 minuten
De Ondernemingskamer van het Gerechtshof in Amsterdam kan een onderzoek gelasten naar het beleid en de gang van zaken van een rechtspersoon. In deze enquêteprocedure kunnen door de Ondernemingskamer tevens onmiddellijke voorzieningen worden getroffen. In dit artikel zal ik nader ingaan op de maatregelen die in het kader van een enquête kunnen worden getroffen.
Wat zijn onmiddellijke voorzieningen?
Onmiddellijke voorzieningen zijn maatregelen die de Ondernemingskamer kan treffen in het kader van een enquêteprocedure. Deze voorzieningen kunnen worden beschouwd als ordemaatregelen en zijn bedoeld om onverantwoord gedrag van de rechtspersoon tegen te gaan. Het gaat daarbij om het voorkomen van vermoed wanbeleid of juist het verhelpen daarvan. De Ondernemingskamer kan onmiddellijke voorzieningen gelasten in afwachting van de uitkomst van het onderzoek en de vaststelling dat er sprake is geweest van wanbeleid binnen de vennootschap.
Wanneer kunnen onmiddellijke voorzieningen in een enquêteprocedure worden getroffen?
De wet stelt een aantal eisen aan het treffen onmiddellijke voorzieningen in een enquêteprocedure. Dat betekent dat de Ondernemingskamer niet zomaar dergelijke ordemaatregelen kan treffen. Ten eerste kan het Gerechtshof onmiddellijke voorzieningen slechts treffen indien er naar haar (voorlopig) oordeel sprake is van gegronde redenen om aan een juist beleid te twijfelen. Dit blijkt niet alleen uit de wet, maar is ook door de Hoge Raad bevestigd in het DSM-arrest. In dat arrest heeft de Hoge Raad geoordeeld dat de Ondernemingskamer geen voorzieningen zou moeten treffen als niet blijkt van een gegronde redenen om aan een juist beleid te twijfelen. Anders gezegd: er moet dus een verband bestaan tussen het wanbeleid en de te treffen ordemaatregelen.
Ten tweede moeten de onmiddellijke voorzieningen gelet op de belangen van de rechtspersoon en degenen die krachtens de wet of statuten bij de organisatie betrokken zijn, vereist zijn in verband met de toestand van de rechtspersoon of in het belang van het onderzoek. Dat betekent dat er een noodzaak en een dringend belang moet zijn om ordemaatregelen te kunnen treffen. Anders gezegd: er moet een voldoende zwaarwegende reden bestaan voor het treffen van onmiddellijke voorzieningen. Daarnaast dient een spoedeisend belang aanwezig te zijn.
Ten derde geldt dat de te nemen maatregelen niet disproportioneel mogen zijn voor bijvoorbeeld de vennootschap of een belanghebbende. Volgens de Hoge Raad moet bij het treffen van voorzieningen vooruit worden gekeken naar het tijdstip dat eindvoorzieningen worden getroffen. Of en wanneer onmiddellijke voorzieningen kunnen worden getroffen hangt dus af van verschillende omstandigheden.
Welke onmiddellijke voorzieningen kunnen worden getroffen door de Ondernemingskamer?
De Ondernemingskamer kan ‘zodanige voorzieningen’ treffen die zij geraden acht. Dat betekent dat de rechter daarmee een grote mate van vrijheid toekomt, zoals ook door de Hoge Raad in het SkyGate-arrest is overwogen. De wet noemt weliswaar een aantal eindvoorzieningen die getroffen kunnen worden, maar dat betreft geen limitatieve opsomming. De Ondernemingskamer is aan deze opsomming niet gebonden en heeft bij het bepalen van de te treffen maatregelen enige speelruimte. De onmiddellijke voorzieningen die in het kader van een enquêteprocedure kunnen worden getroffen zijn bijvoorbeeld:
- De schorsing of vernietiging van een besluit van de bestuurders of van de algemene vergadering van aandeelhouders;
- Het schorsen van een of meer bestuurders of commissarissen;
- De tijdelijke benoeming van een bestuurder of commissaris;
- De tijdelijke overdracht van aandelen ten titel van beheer;
- De schorsing van het stemrecht op aandelen;
- De bepaling dat aandeelhouders slechts rechtsgeldige besluiten kunnen nemen wanneer zij de instemming hebben van het bestuur van de vennootschap en de te benoemen bestuurder.
De Ondernemingskamer heeft bovendien de vrijheid om andere voorzieningen te treffen dan waarom is verzocht, aldus de Hoge Raad in het Zwagerman-arrest. Sterker nog, het Gerechtshof mag zelfs meer ingrijpende voorzieningen treffen als waarom is verzocht. Het onderstreept het belang voor een verweerder in een enquêteprocedure om een zeer goed en deugdelijk onderbouwd verweer te voeren. Als advocaat voer ik regelmatig namens de vennootschap of belanghebbenden verweer in enquêteprocedures.
Tijdelijk karakter?
De onmiddellijke voorzieningen in het kader van een enquêteprocedure zijn bedoeld als ordemaatregelen met een tijdelijk karakter. Dat neemt niet weg dat de onmiddellijke voorzieningen die het Gerechtshof kan treffen verstrekkende en zelfs onomkeerbare gevolgen kunnen hebben. De Hoge Raad heeft herhaaldelijk overwogen dat de onomkeerbare gevolgen niet in de weg hoeven te staan aan het treffen van onmiddellijke voorzieningen.
Niet alleen voor de vennootschap maar ook voor de aandeelhouders kunnen de maatregelen verregaande consequenties hebben. Wanneer om ordemaatregelen wordt verzocht, moet het verzoek daartoe deugdelijk worden gemotiveerd door de verzoekster in de enquêteprocedure. De vragen die daarbij gesteld zouden moeten worden zijn: waarom zij deze ordemaatregelen in dit geval noodzakelijk? En daarnaast: welk ‘dringend probleem’ binnen de vennootschap wordt met de gevraagde onmiddellijke voorzieningen opgelost?
Verzoek om onmiddelijke voorzieningen en advocaat nodig?
Als advocaat ondernemingsrecht heb ik veel ervaring met procedures bij de Ondernemingskamer. In die procedures verdedig ik regelmatig de belangen van de vennootschap of van aandeelhouders. In de enquêteprocedure speelt zeer geregeld de vraag of en welke onmiddellijke voorzieningen getroffen moeten worden. Ordemaatregelen kunnen als gezegd grote gevolgen hebben voor de vennootschap of de aandeelhouders daarvan. Het is daarom belangrijk dat u zich daarover laat bijstaan door een advocaat met de juiste kennis en proceservaring met deze materie. De belangen zijn namelijk groot. Bij mij bent u bij vragen over het enquêterecht en de daarin te treffen onmiddellijke voorzieningen aan het juiste adres.
